Sau hàng loạt "biến cố" lớn xảy ra đối với các dự án BOT đường bộ về cách tính phí, đặt trạm và thời gian thu phí dự án, hầu hết các địa phương, người dân đã đóng cửa nói không với BOT đường bộ. Trong khi đó, các chủ đầu tư cũng thiếu mặn mà với các dự án đang được kêu gọi.
Thực tế này đã và đang khiến cho một hình thức đầu tư mới mà thế giới đang ứng dụng thành công, ở Việt Nam nó lại đi vào ngõ cụt.
Chính vì vậy, VCCI vừa đưa ra một loạt đề xuất nhằm thay đổi cách tính phí đường bộ, trong đó chủ yếu là BOT - một trong những điểm nghẽn khiến BOT trở thành cơn ác mộng đối với doanh nghiệp và người dân.
Cụ thể việc xác định giá tối đa theo Thông tư 35 được áp dụng theo hai phương pháp: Toàn tuyến và theo chiều dài đường. VCCI cho rằng, cả hai cách xác định giá để tính phí hiện nay đã và đang tồn tại nhiều bất cập. Việc xác định giá tối đa được áp dụng theo hai phương pháp (1) toàn tuyến và (2) theo chiều dài đường.
Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế VCCI nói: Sau khi tham khảo kinh nghiệm quốc tế và tham vấn ý kiến của một số chuyên gia, chúng tôi đề xuất áp dụng phương pháp tính giá sử dụng đường bộ dựa trên “chi phí vận tải tiết kiệm được” của phương tiện đó.
"Ví dụ giả sử chi phí trung bình để một xe tải cỡ 4 tấn - 10 tấn đi từ điểm A đến B đường cũ là 500.000 đồng. Sau khi xây dựng dự án đường bộ mới thì chi phí này giảm xuống chỉ còn 300.000 đồng, phương tiện được hưởng lợi 200.000 đồng. Nhà nước đặt ra quy định mức giá thu tối đa không được vượt quá 50% chi phí tiết kiệm được, chủ đầu tư chỉ được phép thu ở mức giá tối đa là 100.000 đồng", đại diện của VCCI đề xuất.
Theo VCCI, đề xuất tính phí sử dụng đường bộ dựa trên "chi phí tiết kiệm được" sẽ khiến mức giá luôn “chấp nhận được” đối với chủ phương tiện và chủ phương tiện được hưởng lợi 50% giá trị còn lại.
Phương pháp này phù hợp với mọi loại dự án bao gồm dự án xây dựng đường mới, nâng cấp cải tạo đường bộ, dự án cầu, hầm đường bộ vì xem xét cả chất lượng hiện trạng giao thông trước dự án nên không gây ra tình trạng “cải tạo đường cũ, thu phí như đường mới”.
Đặc biệt, nguyên lý cơ bản của phương pháp tính toán này là chủ đầu tư luôn được hưởng 50% giá trị mà anh ta mang lại cho cho khách hàng của mình - chủ phương tiện.
Theo VCCI, nếu áp dụng phương án trên sẽ tạo động lực để các chủ đầu tư lựa chọn bỏ tiền vào những dự án mang lại lợi ích nhiều nhất cho xã hội, như các cung đường có lưu lượng xe lớn, hiện đang đi lại khó khăn. Thậm chí, chủ đầu tư sẽ nghiên cứu, sáng tạo, đề xuất nhiều giải pháp nhằm mang lại lợi ích tối đa cho chủ phương tiện. Điều này phù hợp quy luật giá trị của nền kinh tế thị trường.
Đại diện Ban Pháp chế, VCCI cho rằng: Hiện việc thu hút đầu tư cho dự án cao tốc Bắc Nam phía Đông đang là bài toán khó đối với Bộ Giao thông Vận tải. Do những phản ứng của người dân một số địa phương trong thời gian qua, nhiều chủ đầu tư tỏ ra ngần ngại khi đầu tư theo hình thức BOT vào các hạng mục của dự án này.
Nếu cơ quan nhà nước có thể đưa ra một phương án tính giá chính xác, khoa học thì sẽ là cơ sở để tạo ra đồng thuận xã hội, giảm rủi ro và khiến các doanh nghiệp yên tâm đầu tư.
Việc quyết định mức độ ưu đãi, thu hút đầu tư có thể được điều chỉnh dựa vào tỷ lệ mà nhà đầu tư được phép thu trên “chi phí tiết kiệm được”. Đối với những dự án thông thường, mức giá tối đa chủ đầu tư được phép thu là 50% chi phí tiết kiệm được.
Còn đối với một số dự án khó thu hút đầu tư, Nhà nước có thể nâng mức này lên 60% hoặc 70% giúp chủ đầu tư nhanh chóng thu hồi vốn.
Nguyễn Tuyền
